شهری برای همه 

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز یزد، شهر سالم واژه‌ای است که برای اولین بار در سال ۱۹۸۰ توسط سازمان جهانی بهداشت مطرح شد. این سازمان، شهر سالم را چنین تعریف می‌کند: شهر سالم شهریست که محیطش را بهبود می‌بخشد و منابعش را توسعه می‌دهد، بطوری که مردم بتوانند یکدیگر را بسوی نیل به بالاترین توانایی‌ها پشتیبانی کنند.

برای شهر سالم بخش‌های مختلفی در نظر گرفته اند که برخی از آن‌ها عبارتند از نبود آلودگی‌های زیست محیطی، هوای پاک جهت تنفس انسان ها، آب پاک جهت آشامیدن، شهری به دور از آلودگی‌های صوتی و بصری، شهری به دور از ترافیک و تنش‌های شهری و شهری امن.

هر ویژگی و معیاری که بتواند شهر را به محیطی زیست پذیر برای انسان‌ها تبدیل کند از ویژگی‌های شهر سالم است.

شهروندان معلول نیز همانند سایر شهروندان از حق شهروندی برخوردار هستند و بر این اساس باید از حق خود برای داشتن شهری سالم بهره‌مند شوند. امکانات جامعه باید به گونه‌ای باشد که معلولان نیز در کنار افراد سالم از آن‌ها استفاده کنند و نقص جسمانی آنان نتواند مانعی در برابر فعالیت‌های این قشر باشد.

گرچه آمار دقیقی از معلولان در ایران وجود ندارد، اما مطابق با آمار سازمان بهزیستی کشور در سال ۹۷، تعداد ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر معلول در ایران وجود دارد. هر سال نیز به آمار معلولیت‌های ناشی از وقوع بسیار بالای حوادث وتصادفات جاده ای، تولد سالانه چند هزار نوزاد معلول در کشور و معلولیت‌های سالمندی افزوده می‌شود.

هشت سال جنگ تحمیلی، اختلالات ژنتیکی و حوادث به ویژه تصادفات از عوامل اصلی آمار بالای معلولیت در ایران به شمار می‌آید.

 

گرچه بر اساس تعریف شهر سالم، همگان باید از حقوق یکسانی برای زندگی در جامعه برخوردار باشند، اما معلولان در زمان خروج از منزل با سختی‌های فراوانی روبرو شده و از هنگام خروج از خانه تا زمان بازگشت با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند.

بر اساس آخرین اطلاعاتی که بر روی سامانه ارمغان ثبت شده است، ۳۰ هزار و ۳۸۲ معلول از خدمات بهزیستی بهره‌مند هستند.

چند سالی است که مسئولان یزد دست به کار شده اند و با اجرای طرح‌های مناسب سازی، معتقدند که این شهر جهانی قابلیت تبدیل شدن به شهر دوستدار معلول را دارد.

استاندار یزد می‌گوید شهر یزد باید به صورت کامل برای معلولان مناسب‌سازی شود، شهردار یزد از تلاش برای تبدیل شهر جهانی یزد به شهر دوستدار معلول سخن می‌گوید و اعضای شورای شهر نیز بر لزوم مناسب سازی شهر تاکید می‌کنند، اما در واقعیت، شهر جهانی یزد تا چه حد توانسته است استاندارد‌های زندگی و تردد را برای معلولان فراهم کند؟

 مدیرکل بهزیستی یزد گرچه از روند مناسب سازی شهر برای معولان ابراز خرسندی می‌کند، اما می‌گوید تا مناسب سازی کامل شهر فاصله فراوانی وجود دارد بطوریکه هم اکنون فقط ۵۳ درصد از ساختمان‌هایی که قرار است مناسب سازی شوند، به این هدف دست یافته اند.

عطابخش می‌افزاید: رضایت نسبی ما از این روست که میزان متوسط کشوری مناسب سازی ۳۹ درصد است و یزد توانسته به ۵۳ درصد مناسب سازی برسد. وی ادامه می‌دهد بُعد دیگر رضایت ما، به این برمی گردد که شتاب خوبی در دو سه سال اخیر در زمینه مناسب سازی در یزد شکل گرفته است.

کاظمی مومن سرایی رئیس دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب سازی کشور نیز بر این آمار صحه می‌گذارد. او می‌گوید مناسب سازی در سطح شهر یزد در شرایط خوبی قرار دارد، اما در شهرستان‌های استان یزد به دلیل کمبود امکانات، مناسب سازی رعایت نشده است.

یکی از مسائل مهمی که در مناسب سازی مورد توجه قرار می‌گیرد، پیاده روهاست. عضو شورای اسلامی شهر یزد می‌گوید: ۹۰ درصد پیاده رو‌های شهر برای معلولان مناسب سازی شده است. شایق همچنین از مناسب سازی همه پارک‌های سطح شهر برای استفاده معلولان خبر می‌دهد.

 

بیرون رفتن از منزل برای معلولان سختی‌های فراوانی دارد و معلولانی که خودروی شخصی دارند کار نسبتا راحتی دارند، اما کسانی که دارای وسیله نقلیه نیستند سختی‌های فراوانی در این زمینه متحمل می‌شوند.

سخت بودن سوار شدن به اتوبوس عمومی و شلوغی این وسایل نقلیه از یک طرف و ترجیح رانندگان تاکسی برای سوار نکردن معلولان از مکافاتی است که معلولان برای خروج از منزل با آن روبرو هستند.

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که یک معلول برای سوار شدن بر تاکسی به چند برابر زمان یک فرد سالم نیاز دارد، زیرا رانندگان تاکسی از سوار کردن این قشر فراری هستند.

یکی از رانندگان در این باره می‌گوید که اگر بخواهیم یک فرد معلول و حتی سالمند کم توان را سوار کنیم زمان زیادی را معطل خواهیم ماند چرا که سوار و پیاده شدن آنان به طول می‌انجامد.

وی در پاسخ به این سوال که این افراد چه گناهی مرتکب شده اند که باید این سختی‌ها را تحمل کنند، فقط سکوت می‌کند و شاید به این مساله می‌اندیشد که اگر روزی به این مساله دچار شود چگونه باید سختی‌های آن را تحمل کند.

برای حل این مشکل هم، مسئولان تدبیری اندیشیده اند. به گفته نیکنام عضو شورای اسلامی شهر یزد، ۱۷ میلیون تومان به صورت ماهانه برای حمل و نقل معلولان اختصاص یافته است.

رییس سازمان حمل و نقل بار و مسافر شهرداری یزد هم با اشاره به تجهیز ۱۵ دستگاه اتوبوس به رمپ دستی ویژه استفاده انواع معلولان به ویژه معلولان جسمی و حرکتی یزد، می‌گوید: ۱۴ دستگاه اتوبوس با هزینه حدود ۷۰ میلیون تومان به رمپ دستی تجهیز و یکی از این اتوبوس‌ها برای نخستین‌بار در یزد به رمپ برقی تجهیز شده است.

 شفیعی با بیان این که رمپ برقی با استفاده از توان داخلی سازمان حمل و نقل بار و مسافر طراحی و ایجاد شده است، می‌گوید: این رمپ با استفاده از پمپ باد فعالیت می‌کند و شاسی آن پایین می‌آید و افراد معلول و حتی ویلچری می‌تواند از آن به سهولت استفاده کنند.

وی همچنین از ساماندهی و مناسب سازی ایستگاه‌های اتوبوس برای معلولان و ایجاد سایبان و پل مناسب برای تردد آن‌ها خبر می‌دهد.

مدیرکل بهزیستی استان یزد هم تصریح می‌کند که ۴ دستگاه ون مناسب سازی شده از سوی بهزیستی و شهرداری به انجمن ضایعه نخاعی استان جهت حمل و نقل معلولین در سطح شهر داده شده است.

 

گرچه معلولان در شرایط سختی بسر برده و همه آن‌ها با مشکلاتی دست وپنجه نرم می‌کنند، اما وضع برای نابینایان کمی دشوارتر است.

عضو هیات مدیره جامعه نابینایان استان یزد می‌گوید که در مناسب‌سازی شهر‌ها یکی از نکاتی که مربوط به نابینایان است و متاسفانه تاکنون رعایت نشده است، نامناسب بودن خطوط برجسته عابران در پیاده‌روهاست که اصولاً به موانعی مانند جداول و معابر ماشین‌رو ختم می‌شود.

کبیری با انتقاد از توجیه نبودن پیمانکاران شهرداری‌ها درباره مناسب سازی معابر و پیاده رو‌ها می‌افزاید این بخش‌های پیاده‌روها، بدون علامت‌گذاری در محل پل‌ها یا ورودی کوچه‌ها و خیابان‌ها یا در مواجهه با انحراف مسیر به ناگاه تمام می‌شوند، در حالیکه باید این مسیر‌های برجسته برای مشخص شدن وضعیت مسیر ادامه داشته و نشانه گذاری شوند.

مدیرکل بهزیستی استان یزد نیز با اذعان به این مشکلات می‌گوید: اگر بخواهیم مناسب سازی را به صورت کلی در نظر بگیریم روند مطلوبی به شمار می‌آید، اما مناسب سازی صورت گرفته برای نابینایان قابل قبول نیست و آن‌ها مشکلات فراوانی در این زمینه دارند.

همه این مشکلات در حالی بر جامعه نابینایان سایه افکنده است که به اعتقاد کبیری، مناسب سازی شهر برای نابینایان هزینه زیادی ندارد و با اقداماتی محدود، می‌توان آن را مناسب‌سازی و برای تمام اقشار جامعه قابل استفاده کرد.

اما یکی از نکات مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد تفاوت میان معلولان است چرا که معلولان تنها یک قشر را شامل نمی‌شود بلکه به معلولان ضایعه نخاعی و نابینا و ناشنوا و ... تقسیم می‌شوند و هر کدام از آن‌ها نیاز‌های منطبق با شرایط خود دارند.

عزیزی شهردار یزد در واکنش به این سوال که چرا در بحث مناسب سازی تنها به معلولان ضایعه نخاعی توجه شده گفت: معلولیت ضایعه نخاعی از شدیدترین نوع معلویت هاست و در حقیقت توجه شهرداری در مناسب سازی به این نوع معلولان به این دلیل است که اگر شهر برای تردد این عزیزان مناسب سازی شود برای سایر معلولان نیز قابل استفاده است.

 

هر چه معابر و ساختمان‌ها و حمل و نقل عمومی و مانند آن مناسب سازی شود باز هم نیازمند حاکمیت فرهنگی بر جامعه هستیم که بتواند به معلولان یاری رسانده و مشکلات آنان را به حداقل برساند.

تا زمانی که این فرهنگ بر جامعه حاکم نشود که معلولان باید از حق شهروندی برخوردار باشند و شهر باید برای معلولان مناسب سازی شود، نمی‌توان امیدی برای رفع این مشکلات متصور شد.

مدیرکل بهزیستی در این باره می‌گوید: نهاد‌های دولتی و نظام مهندسی و شهرداری پای کار آمده اند، اما بیش از همکاری این نهاد‌ها به فرهنگ سازی در این زمینه نیاز داریم. 

عطابخش ادامه می‌دهد: به عنوان مثال یکی از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، پارک خودرو‌ها در پیاده رو‌ها در برابر مسیر مخصوص معلولان است. کسی که به حق شهروندی معلولان آگاه باشد هیچگاه این کار را انجام نخواهد داد، اما متاسفانه این مساله به فور در جامعه دیده می‌شود.

شهردار یزد هم از استقرار ناظرین معلول در مناطق ۵ گانه شهرداری شهر یزد خبر می‌دهد و می‌گوید در راستای برآورده کردن نیازمندی‌های معلولان در سطح شهر کارشناسان معلول بر طرح‌های عمرانی نظارت خواهند کرد تا دسترسی‌های مطلوب برای معلولان در پروژه‌های عمرانی در نظر گرفته شود ضمن اینکه کارشناسان معلول در این پروژه‌ها حق امضاء و حق نظر دهی دارند و باید پیمانکاران درهنگام تحویل پروژه‌های عمرانی از این کارشناسان تائیدیه بگیرند.

عزیزی همچنین از راه اندازی دبیرخانه دائمی ستاد مناسب سازی در یزد در آینده‌ای نزدیک خبر می‌دهد و می‌افزاید امیدواریم با آغاز به کار این جشنواره شاهد انجام حرکت‌های مناسبی در شهر برای معلولان باشیم و شهر یزد بتواند الگویی مناسب در راستای تبدیل شدن به یک شهر دوست دار معلول و دسترس پذیر برای سایر شهر‌های کشور باشد.

به نظر می‌رسد گام‌های مناسب سازی در یزد با تأکید مسئولان و همچنین برگزاری جشنواره گردشگری معلولان با سرعت بیشتری در حال انجام است. در چنین حالی امید آن می‌رود شهر یزد در کنار نام‌های زیبایی، چون شهر جهانی، دارالعباده و حسینیه ایران برند «شهر دوستدار معلول» را هم از آن خود کند.